Wijnen uit de Westkaap
Er is veel gebeurd sinds in 1659 voor het eerst wijn gemaakt werd in Zuid-Afrika door de koloniale gouverneur van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) Jan van Riebeek. Vooral de afschaffing van de apartheid in 1994 heeft gezorgd voor een ware metamorfose van het wijnareaal in dit prachtige land. Terroir is nu een belangrijk gegeven, vooral in de Westkaap. Dit maakt, samen met een verandering op vlak van cépages, dat dit gebied de meest Europese wijnstijl heeft binnen de nieuwe wereldwijnen.
Van VOC via KWV tot privé eigenaren.
In de tijd van de VOC werden de wijnen veelal gemaakt van onrijpe druiven in slechte hygiënische omstandigheden en daardoor bevatten ze veel te veel sulfiet. In 1688 verdreef Lodewijk de XIV de protestantse Hugenoten uit Frankrijk en zij kwamen terecht in wat nu Franschhoek heet. Met de komst van de Hugenoten kende het wijn maken een verbetering van de kwaliteit. Later ging het wat minder met de wijnbouw o.a. door de druifluisziekte (1886) en de boerenoorlogen. De Ko-operatieve Wijnbouwers Vereniging (KWV) van Zuid-Afrika werd opgericht in 1918 en werkte tot in 1992 als overheidsbedrijf in opdracht van het Zuid-Afrikaanse ministerie van landbouw. De KWV controleerde zo 95% van de markt. Helaas was haar reglementering niet echt gemaakt om te streven naar hoge kwaliteit. Na 1992 werd de KWV omgevormd tot een privé bedrijf en regelt de Wine Industry Trust tot vandaag de officiële wijnbelangen met modernere reglementeringen. Zeker sinds 1994 toen de apartheid werd afgeschaft, Mandela president werd en hij openlijk de wijnindustrie ondersteunde, braken er gouden jaren aan voor de wijnhuizen. Vanaf dat moment ontstonden er ook heel veel nieuwe wijndomeinen (‘estates’. Deze nieuwe domeinen zijn vaak in handen van nieuwe enthousiaste privé eigenaars of investeringsbedrijven/coöperaties die met de beste technieken werken.
De meeste wijnen worden gemaakt om binnen de 5 jaar uit te drinken. Zuid-Afrika haalt zijn achterstand ten opzichte van andere wijnlanden met rasse schreden in. De voorbije jaren is er een heuse revolutie aan de gang. In plaats van goede, fruitige monocépage wijnen te maken, gaat men nu meer blends maken. Dit, in combinatie met het zoeken naar koelere gebieden, maakt dat Zuid Afrikaanse wijnen stijgen in kwaliteit en fijnere, uitgebalanceerde elegante wijnen worden. Tegelijkertijd ontdekt en leert men steeds meer over het terroir en vinden moderne technieken volop hun ingang in de ‘wine-estates’. Zuid-Afrika noemde men niet zo lang geleden nog een typisch wijnland uit de nieuwe wijnwereld met z’n typische fruitige toetsen en meer belang voor de druivensoort dan voor het millésime. Nu begrijpt men beter de invloed van de bodem en de ligging, gaat men meer aandacht geven aan blends en aan elegantie en diepgang in de wijnen.
Steeds meer Europese druiven.
Volgens het moderne (begin jaren ’70) Zuid-Afrikaanse wijnrecht hoeft een wijn maar voor 75% te bestaan uit het druivenras (85% indien bestemd voor export) en de jaargang die het etiket vermeldt. Chaptalisatie (toevoegen suiker voor de gisting om het alcoholgehalte te verhogen) is verboden en aanzuren is slechts beperkt toegestaan. In 1973 werd ook het herkomstrecht vernieuwd door het Wijn van Origine Systeem. Er zijn verschillende grote wijnregio’s in Zuid-Afrika. De meeste wijngebieden liggen in de Westkaap maar ook de Oostkaap en de Noordkaap herbergen enkele wijngebieden. Doorheen het land zijn er bijna 100 appelaties die ingedeeld zijn in wijndistricten en daarbinnen ‘wards’. Er zijn nu 23 wijndistricten en daarbinnen 67 wards. Binnen deze wards kennen we dan nog de eventuele specifieke terroirs van de wijndomeinen.
Er wordt momenteel nog meer witte wijn (55%) dan rode wijn (45%) gemaakt in Zuid-Afrika. Mar de rode druiven zijn aan een steile opmars bezig. De chenin blanc is de meest voorkomende witte druif maar ook de chardonnay en de sauvignon blanc kennen een enorme opgang. In rood is de pinotage de unieke gekende druif van Zuid-Afrika. Dit ras ontstond in 1924 aan de universiteit van Stellenbosch door kruising van pinot noir en cinsaut. Verder wordt ook cabernet sauvignon aangeplant naast de andere druiven uit de Bordeaux maar ook syrah is een druif die in opgang is. In feite spreekt men inzake de toekomst voor de wijnbouw in Zuid-Afrika over de Big Six:: sauvignon blanc, chardonnay, cabernet sauvignon, merlot, shiraz en pinotage. Hun aandeel neemt elk jaar nog toe. Recent plant men in veel koelere streken zelfs ook pinot noir aan. Ook druiven uit Spanje, Italië en Portugal worden momenteel aangeplant naast de typische Rhônedruiven syrah, grenache en mourvèdre.
Terroir.
Langs de kusten kent Zuid-Afrika een mediterraan klimaat. In het binnenland spreken we van een continentaal klimaat. Het terroir langs de kusten bestaat inzake geologie uit bergen van zandsteen met graniet in de ondergrond die omgeven zijn door lager gelegen gebieden met vooral leisteen in de bodem. Zuid-Afrika is een overweldigend groot land en natuurlijk zijn er heel veel verschillen inzake bodemgesteldheid. Aanwezigheid van klei geeft meer vruchtbare gronden daar waar zandsteen meer irrigatie teweeg brengt. Graniet kan ook in de vorm van kiezel aanwezig zijn wat ook goed draineert en de warmte vasthoudt. Daarbovenop zijn er nog verschillen in ligging, hoogte, helling, snoeiwijze, rendement , soort wijnstok enz. … . In de Westkaap wordt de zomerse warmte gecompenseerd door de ligging van de wijngaarden op de vele bergen en door de nabijheid van de Atlantische – en Indische oceaan. Bovendien kennen we tijdens de lente en de zomermaanden in de Westkaap de ‘Cape Doctor’. Dit is een zuidoosten wind die over de Westkaap blijft en gunstig is voor het verdrijven van ziekten in de wijngaard vergelijkbaar met de Mistral in het Zuiden van Frankrijk.
De voornaamste wijnbouwdistricten en/of wards van Zuid-Afrika liggen grotendeels in de Kaapprovincie.
Constantia is zo’n district en ook een zuidelijke voorstad van Kaapstad. Het klimaat is er koel en de luchtvochtigheid hoog. Dit laatste is moeilijk want door de vocht en de warmte kan dit er voor zorgen dat de druiven snel beginnen te rotten. Het is hier dat in 1652 de eerste wijnstokken werden geplant. In Stellenbosch liggen de meeste topdomeinen en dit is ook het meest bekende wijnbouwgebied met de schitterende landschappen. Het middelpunt vormt de stad Stellenbosch en aan beide kanten wordt dit gebied afgebakend door een berg. Dit grote gebied was vooral beplant met witte druiven maar men beseft sinds enkele jaren dat rode druiven het hier eigenlijk nog veel beter doen. Het warme klimaat is goed voor de cabernet sauvignon en de pinotage. Op de hoger gelegen gebieden of onder invloed van de oceaanwind (de Cape Doctor doet hier zijn werk) is er genoeg opbouw van zuren en doen dus ook de chardonnay en de sauvignonbblanc het goed. Bijna 20% van de Zuid-Afrikaanse wijngaard ligt in Paarl waardoor dit het 2de grootste wijngebied is. Het klimaat is warmer dan dat van Stellenbosch. Het gebied is beter voor rode wijn dan voor witte wijn, ook al overheerst hier de chenin blanc. De naam Paarl betekent parel en komt van de grote ronde rotsen rond de stad die glimmen na een regenbui. De beste wijnen komen van koelere hoger gelegen gebieden. Franschhoek werd vroeger Olifantshoek genoemd omdat ooit olifanten in het dal geleefd hebben. De Hugenoten vestigden zich hier 300 jaar geleden waardoor de domeinen bijna allemaal franse namen hebben. Een groot deel van de wijngaarden bevindt zich in het vruchtbare dal. Door de enorme warmte in het dal en de noodzakelijke irrigatie die leidt tot hoge rendementen wordt hier vaak bulk- en tafelwijn gemaakt. De betere wijngaarden liggen aan de voet van de bergen. Swartland is ook een belangrijk wijnbouwgebied met o.a. veel chenin blanc. De pinotage en de cabernet sauvignon leveren hier rode ‘slobberwijnen’ die door de Zuid-Afrikanen ook wel pussy-cat-wijn genoemd wordt. De afgelopen 10 jaren is hier door het drastisch inperken van de rendementen een enorme toevloed aan interessante rode wijnen bijgekomen. Overberg is een betrekkelijk jong wijngebied. In slechts 2 kleine wards maakt men wijn: Elgin en Walker Bay. De afgelopen jaren is Walker Bay de reizende ster. Het is het zuidelijkst en meest koude wijngebied van Zuid-Afrika door de invloed van de oceaan. Een deelgebied van Walker Bay is de prachtige (en al even mooi klinkende) Hemel en Aarde Vallei. Durbanville, tenslotte, is ook een wijngebied waar echter nog niet veel in gebeurd is. Het ligt ten noorden van Kaapstad rondom de Tygerberg Hills.
Een bezoek aan dit prachtige land met enkele dagen tijd om de wijnen in de Westkaap te ontdekken, heeft veel duidelijk gemaakt. Het is heel duidelijk te merken dat de wijnen in dit gebied een ware metamorfose ondergaan. België is vandaag de negende invoerder. Op basis van hetgeen we daar, en nadien ook in onze commanderij, geproefd hebben, denken we dat de export uit de Westkaap naar ons en andere Europese landen alleen maar zal toenemen.