Wijn en gezondheid, hoe moet dat nu verder?
Alarmerende berichten over de terugval van de wijnverkoop. Angstwekkende studies over de dodelijke gevolgen van een glas alcohol. Uitgesproken meningen, stijgende prijzen, dalende interesse. Wijn is ‘out’. Zeker als die alcohol bevat. Alarm! Moeten we niet meer wijn proeven?
Op zijn gat
De consumptie van wijn wereldwijd ligt op zijn gat. Diverse nieuwskanalen zeggen het wat mooier en melden een wijnverbruik dat in de laatste 60 jaar nog nooit zo laag geweest is. Net zoals dat bijvoorbeeld bij vlees het geval is, kiest de consument voor kwaliteit ten nadele van kwantiteit. Of voor wijnen zonder alcohol. We drinken in ieder geval minder maar wel beter. Bewustzijn over de nadelige effecten van te veel alcohol is ‘hot’. Gezondheid boven genot.
Maar is dat niet te simpel? Gaan we hier niet alweer polariseren? Wat is betere wijn? Hoeveel mag die dan kosten? Hoeveel minder alcohol uit betere wijn mogen we dan drinken? Is alcoholvrije wijn even goed? Is alle andere wijn dan slecht vanaf het eerste glas? Kunnen we wijn niet anders benaderen om een zinvollere invulling te geven aan een product dat duizenden jaren al deel uitmaakt van onze cultuur? En dus stellen we ons niet beter een simpele maar erg belangrijke vraag: moeten we niet meer wijn proeven?
Ja!
Ja! Het antwoord is ja. Volmondig ja. Er is dan ook niets mis met wijn op zich. Wij mensen drinken al vele duizenden jaren alcohol. Daar zijn meerdere bewijzen van gevonden. Naar schatting meer dan 100 miljoen jaren geleden waren er al planten die suikerhoudende vruchten voortbrachten. Dat fruit gaf alcohol door natuurlijke fermentatie. Sommige dieren gaan tot op heden nog steeds op zoek naar gefermenteerde vruchten omdat ze de smaak lekker vinden. De mens deed dat ongetwijfeld ook lang geleden. En vandaag vinden we het nog steeds lekker. Net zoals met zekerheid onze voorouders 6000, en misschien nog meer, jaren geleden.
Onze hersenen geven immers dopamine en endorfine vrij bij het nuttigen van alcohol en dat bezorgt ons een blij en ontspannen gevoel. Er is dan ook niets onnatuurlijks aan het innemen van alcohol. Zeker als het deel uitmaakt van een actieve levensstijl. Teveel is echter niet goed. En daar wringt het schoentje. Wijn wordt al enkele decennia gepromoot vanwege het vermeende gezondheidsbevorderende karakter. Maar wat zegt de wetenschap vandaag? En vanaf wanneer is het te veel?
Cardiovasculair
Een veelgehoorde bewering is dat matige wijnconsumptie goed zou zijn voor het hart. Recente grootschalige studies, zoals gepubliceerd in de Canadian Journal of Cardiology (2025), bevestigen dat matige consumptie van met name witte wijn en champagne geassocieerd wordt met een verminderd risico op plotselinge hartstilstand (tot 30%). Dit effect lijkt toe te schrijven aan polyfenolen en antioxidanten in wijn, die een ontstekingsremmende werking hebben en mogelijk een gunstig effect op onze vaatwanden.
Tegelijkertijd blijven deze voordelen beperkt tot zeer matige consumptie, dat wil zeggen niet meer dan 1 glas per dag voor vrouwen en 2 voor mannen, zoals onderstreept door onder meer de American Heart Association en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Overconsumptie draait het gunstige effect namelijk snel om en verhoogt juist ons risico op hartfalen, hoge bloeddruk en hartritmestoornissen.
Kanker
Alcohol, in welke vorm dan ook, is door de WHO geclassificeerd als een groep 1 carcinogeen. Verschillende onderzoeken, waaronder een recente meta-analyse gepubliceerd in Nutrients (2025), tonen aan dat met name witte wijn bij vrouwen geassocieerd is met een verhoogd risico op huidkanker. Ook is er een aantoonbaar verband tussen alcoholconsumptie en borstkanker, leverkanker en keelkanker.
Wat opvallend is, is dat sommige wijnliefhebbers denken dat de antioxidanten in rode wijn deze risico’s compenseren. Studies tonen echter aan dat dit effect minimaal is en niet opweegt tegen de carcinogene werking van ethanol, het werkzame bestanddeel in alle alcoholische dranken. Ernstig nemen dus deze analyse. De exacte mechanismen achter deze associaties zijn wel nog niet volledig begrepen, maar de bevindingen onderstrepen het belang van voorzichtigheid bij alcoholconsumptie.
Cognitief
Gedurende vele jaren nam men aan dat matige drinkers langer leven en beter scoren op cognitieve functies. Recente heranalyses van meer dan 100 eerdere studies tonen echter aan dat deze voordelen mogelijk zijn overschat door een gebrekkige studieopzet. Die heranalyse werd uitgevoerd door een internationaal team van onderzoekers onder leiding van Dr. Tim Stockwell, verbonden aan het Canadian Institute for Substance Use Research aan de University of Victoria in Canada. Deze uitgebreide systematische review en meta-analyse was gepubliceerd in JAMA Network Open in 2023.
Het onderzoek omvatte gegevens van meer dan 4,8 miljoen deelnemers en 425.000 sterfgevallen. Zogenaamde “gezonde drinkers” bleken vaak vergeleken met ex-drinkers die gestopt waren om gezondheidsredenen. Zodra deze afwijking werd gecorrigeerd, verdwenen de positieve effecten grotendeels of volledig. Toonaangevende instituten zoals Harvard School of Public Health en het Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) pleiten dan ook voor een veel voorzichtiger interpretatie van deze gegevens. Het voordeel, als het er al is, zal in realiteit vele malen kleiner zijn dan tot nu toe werd aangenomen.
Franse paradox of illusie?
De term ‘Franse paradox’ werd in 1992 geïntroduceerd door de Franse epidemiologen Serge Renaud en Michel de Lorgeril. Zij observeerden dat Fransen, ondanks een dieet rijk aan verzadigde vetten, relatief lage sterftecijfers hadden door coronaire hartziekten. Dit fenomeen werd deels toegeschreven aan de regelmatige consumptie van rode wijn, rijk aan polyfenolen zoals resveratrol.
Latere analyses, zoals gepubliceerd in het medische tijdschrift Heart (BMJ Journals, PMC1768013), plaatsten hier echter kanttekeningen bij. De Franse sterftecijfers voor hartziekten bleken systematisch onderschat door verschillende medische coderingspraktijken. Andere mediterrane landen met minder wijnconsumptie, zoals Italië en Spanje, hadden immers vergelijkbare of zelfs lagere sterftecijfers. Sociale gewoonten, zoals langzaam eten, samen tafelen, en minder stress, bleken sterkere beschermende factoren dan wijn op zich.
De populariteit van de Franse paradox werd mede versterkt door media-aandacht en marketing, met een sterke invloed op de wereldwijde wijnverkoop. Hoewel sommige bioactieve stoffen in rode wijn potentieel gunstig zijn, is er dus geen overtuigend bewijs dat matige wijnconsumptie op zichzelf verantwoordelijk is voor de lagere hartsterfte in Frankrijk.
Chemisch
Een vooralsnog weinig besproken maar opkomend risico is chemische verontreiniging. Dit jaar publiceerde PAN Europe een studie waaruit bleek dat meer dan 90% van de onderzochte Europese wijnen sporen van trifluorazijnzuur (TFA) bevatte, een afbraakproduct van PFAS. Sommige wijnen bevatten TFA-niveaus die honderd keer hoger lagen dan de referentiewaarden voor drinkwater.
PFAS-stoffen staan bekend om hun persistentie in het lichaam en zijn in verband gebracht met tal van gezondheidsproblemen, waaronder hormoonverstoring, immuunziekten en mogelijk kanker. Deze bevinding benadrukt dat niet alleen de alcohol in wijn kritisch bekeken moet worden, maar ook het productieproces en de milieuaspecten van druiventeelt.
De wijndrinker
De manier waarop wij, consumenten, met wijn omgaan is drastisch aan het veranderen. Jongere generaties zijn bewuster dan ooit, zowel op het vlak van gezondheid als duurzaamheid. Alcoholvrije of alcoholarme wijnen zijn sterk in opmars, net als biologisch, natuurlijk of biodynamisch geproduceerde wijnen. Er is inderdaad een duidelijke trend richting kwaliteit boven kwantiteit, met eveneens een groeiende interesse in de herkomst, het terroir en het verhaal achter de fles.
Lees hier alles over de gedaalde wijnconsumptie in de Wijnfeiten 2024.
De wetenschap is helder: matige wijnconsumptie is in sommige gevallen niet schadelijk en mogelijk licht voordelig, maar kent duidelijke grenzen en grote risico’s. De sleutel ligt in bewust omgaan met alcoholconsumptie en kiezen voor kwaliteit, context en beleving. Wijn proeven biedt hier een elegante, interessante en nuttige tussenweg. Proeven betekent immers niet noodzakelijk drinken. Wijn kan worden geanalyseerd, geapprecieerd en vervolgens uitgespuugd. Maar wijn proeven betekent vooral ook veel extra relevante kennis en nuttige informatie.
Proeven dus
Wijn is steeds vaker een vorm van culturele expressie of educatieve beleving, eerder dan een puur recreatief genotsmiddel. Proeven in plaats van drinken wint aan terrein: het stelt ons in staat om te genieten van wijn zonder overmatige alcoholinname. Analisten verwachten nog steeds een jaarlijkse groei van meer dan 11% van het wijntoerisme in Europa. Die markt zou goed zijn voor zo’n 52 miljard euro omzet. Wijnproeverijen en tours vertegenwoordigen daarin meer dan de helft van de omzet.
Hoewel specifieke statistieken over wijnproeverijen en wijnopleidingen in Europa niet voorhanden zijn, duiden de aanwezigheid van diverse opleidingsinstellingen en het aantal georganiseerde proeverijen op een groeiende interesse in deze activiteiten. De trend naar meer gestructureerde en thematische wijnbelevingen weerspiegelt een bredere verschuiving in consumentengedrag. Wijn proeven vermindert gezondheidsrisico’s en vergroot tegelijk de waardering. Het is niet alleen een zintuiglijke ervaring maar ook een intellectuele reis. Genieten zonder overdaad, leren zonder schade.
Want wie proeft die leert over druivenrassen, wijnregio’s, wijnmakers, geschiedenis en tradities. Deze kennis helpt je als wijnliefhebber niet alleen betere keuzes te maken, maar ook selectiever en gezonder te genieten van wat je echt lekker vindt. Wijn hoeft geen dagelijkse gewoonte te zijn, het kan een bewust, zintuiglijk en verrijkend moment worden. Met verstand, mate én kennis wordt wijn niet alleen gezonder, maar ook waardevoller.
Verhalen
Wijn proeven is dus niet op het onmiddellijke genot van het drinken gericht maar eerder op het verwerven van kennis, zelfs ook zonder onderscheid te maken tussen wat men zelf lekker of niet lekker vindt. Iedereen kan wijn proeven, als je maar probeert objectief te blijven en je niet laat beïnvloeden door de prijs van de fles wijn of de reputatie ervan. En hoe meer je dat doet, hoe beter dat gaat. Het is echt niet moeilijk. Het is een kwestie van trainen. Geef toe, er zijn minder aangename dingen in het leven.
Het antwoord op de vraag ‘wat gaan we proeven?’ levert zoveel mogelijkheden op dat je bij wijze van spreken je hele leven lang verschillende proeverijen kan blijven organiseren. De mogelijkheden zijn echt onbeperkt en met een beetje creativiteit en een basisoverzicht over de immense wijnwereld kan je al erg verrassend uit de hoek komen bij de bepaling van het thema waarover je de proefsessie wil organiseren.
En dan wordt het pas echt leuk. Als wijnproever wil je bijleren en genieten tegelijkertijd. Genieten van de smaak – dat kan echt ook zonder slikken of zuipen – en bijleren over hoe die smaakt tot stand komt. Over wie en wat daarvoor verantwoordelijk is. Of over hoe de geschiedenis daarvan was. Maar ook waarom die keuzes zijn gemaakt en meer nog over het verhaal achter de mensen die dit maakten.
Kortom, wijn proeven is verhalen ontdekken. Verhalen ontdekken is leuk en instructief. Het is niet gericht op zoveel mogelijk alcohol vergaren maar wel op zoveel mogelijk leuke informatie vergaren. Door het proeven en analyseren van kleine hoeveelheden. En door het genereren van de eigen gewenste hoeveelheid informatie. Die leidt dan weer tot beter proeven. We hebben er dus alle belang bij om veel meer wijn te proeven!
Wijn proeven en verhalen ontdekken kan bij Oenotopia. Ben je nog geen proevend lid en wil je meer en beter proeven? Dan zou ik niet te lang twijfelen en meteen werk maken van je deelname aan de gezellige en leerrijke proefsessies bij de leukste wijnvereniging van het Westelijk halfrond. Check voor meer informatie de homepagina www.oenotopia.be. Iedereen kan wijn proeven!
Bronnen:
Renaud & de Lorgeril (1992) – The Lancet
Introductie van het concept “Franse paradox” en de hypothese over wijnconsumptie en cardiovasculaire gezondheid.
The French Paradox: Lessons for Other Countries – Heart, BMJ Journals (PMC1768013)
Kritische analyse van de Franse paradox met focus op datafouten, levensstijl en voedingspatronen.
Canadian Journal of Cardiology (2025)
Studie over het verband tussen champagne/witte wijn en verlaagd risico op hartstilstand bij Britse deelnemers.
Nutrients (2025) – MDPI
Meta-analyse van wijnconsumptie (rood/wit) en verhoogd kankerrisico, met nadruk op huid- en borstkanker.
JAMA Network Open / Stockwell et al. (2023)
Heranalyse van 107 studies naar alcoholconsumptie en sterfte, met correctie voor methodologische fouten.
PAN Europe (2025)
Onderzoek naar PFAS-vervuiling in Europese wijnen (trifluorazijnzuur – TFA).
SHARE (Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe) – European Psychiatry
Longitudinale analyse over alcohol en cognitieve achteruitgang bij ouderen in Europa.
Meininger’s International (2023)
Rapportage over WHO-bevindingen: lichte/matige alcoholconsumptie als oorzaak van 50% van alcoholgerelateerde kankers in Europa.
EPIC Study – IARC / WHO
Pan-Europese cohortstudie naar voeding, alcohol en ziekte-incidentie, waaronder hart- en vaatziekten en kanker.
Caerphilly Heart Disease Study (Wales)
Britse studie naar leefstijl en cognitieve achteruitgang
Lothian Birth Cohort Studies (Schotland)
Studie over cognitieve veroudering en levenslange factoren, waaronder alcoholgebruik
Grand View Research
Wine Tourism Market Report Highlights